Thursday, December 29, 2022

Европын холбоо түрэмгий татварын төлөвлөлтийг тодорхойлохыг эрэлхийлж байна

https://taxadviserseurope.org/event/cfe-professional-affairs-conference-on-regulation-of-tax-advisers-in-zagreb-croatia-on-02-december-2022/?mc_cid=f07bfd516d&mc_eid=853031e814  үзээрэй

ЕХ түрэмгий татварын төлөвлөлтийг тодорхойлохыг эрэлхийлж байна

2022 оны 12-р сарын 2-ны өдөр Европын Комиссын TAXUD дахь захирал Бенжамин Ангел хэлэхдээ, Европын Комисс түрэмгий татварын төлөвлөлтийн хууль ёсны тодорхойлолтыг бий болгохыг хичээж, ингэснээр татварын мэргэжилтнүүдэд "саарал бүс" гэж нэрлэгддэг татварын төлөвлөлт талаар тодорхой ойлголт өгөх болно. DAC6 нь аль хэдийн түрэмгий татварын төлөвлөлтийн зохицуулалтыг тайлагнахыг үүрэг болгосон. Түрэмгий татварын төлөвлөлт гэж юу болох талаар тодорхойлолт өгөхийг эрэлхийлж байна. Энэ нь татварын зөвлөхүүд өмнө нь ойлгох, дагаж мөрдөх, ажил хэрэгч, урьдчилан таамаглах боломжтой дүрмийг бий болгохоос хамаарна. Хорватын Татварын зөвлөхүүдийн танхим (HKPS)-тай хамтран 2022 оны 12-р сарын 2-ны өдөр Хорватын Загреб хотноо болсон Татварын зөвлөхүүдийн мэргэжлийн асуудлаарх Европын холбооны 15-р бага хуралд CFE-ийн "Муу алимыг онилох нь: Татвараас зайлсхийх боломжийг идэвхжүүлэгчид - Европт энэ нь ноцтой асуудал хэвээр байна уу?" гэх илтгэлд энэ талаар дурджээ. Эхний хэсгийн бусад илтгэгчид Европын парламентын гишүүн, Европын парламентын Татварын асуудал эрхэлсэн дэд хорооны (FISC) дарга ноён Пол Танг, CFE-ийн мэргэжлийн асуудал эрхэлсэн хорооны дарга Филипп Ванклустер нар татвараас зайлсхийх боломжийг идэвхжүүлэгчдийн үйл ажиллагааны хүрээг баталгаажуулах шаардлагатай байгаа талаар ярилцав. Доктор Sc. Невиа Чичин - Шэйн, В.У Венийн бизнес, эдийн засгийн их сургуулийн хуулийн тэнхимийн туслах профессор.

CFE-ийн ерөнхийлөгч Пиержиоржо Валенте нээлтийн үеэр хэлсэн үгэндээ: "CFE нь ЕХ-ны АЮУЛГҮЙ санаачилгын зорилгыг дэмждэг боловч эдгээр нь тэнцвэртэй, зорилтот, пропорциональ байх ёстой. Хэрэв бид ямар нэгэн эргэлзээ төрүүлэхгүйн тулд хууль тогтоомжийн хатуу дэглэмийг нэвтрүүлбэл тодорхойлолтууд нь тодорхой байх ёстой. Юу нь хамрагдах, юу нь хамрагдахгүй байх.Татварын зөвлөхүүд хамтран ажиллах тодорхой хууль тогтоомжтой байх ёстой. Цөөн тооны муу алимнаас болж бид бүх мэргэжлийн үйлчилгээг чиглүүлж чадахгүй. Үүнээс гадна ЕХ нь энэхүү санаачилгын бодлогын зорилтуудыг уялдуулах ёстой. 

Чуулганыг нээж CFE-ийн ерөнхийлөгч Пьержиоржо Валенте, Хорватын Татварын зөвлөхүүдийн танхимын ерөнхийлөгч Дамир Бражкович, Хорватын Татварын албаны ерөнхий захирал Бозидар Кутлеша нар үг хэлэв. БНЧУ-ын Дээд шүүхийн шүүгч Барбара Поризкова багтсан хоёр дахь илтгэгч; Доктор Иван Чевизович, Хорватын Татварын зөвлөхүүдийн танхим; Натали Айме, Deloitte Францын түнш; болон Томас Урбасек, PwC-ийн түнш Чех, Татварын бодлогын захирал Александр Ивановски удирдан чиглүүлж, сүүлийн үеийн түрэмгий татварын төлөвлөлтийг тодорхойлох оролдлоготой харьцуулж, ёс зүй, татварын талаарх өөр өөр хандлагуудыг харьцуулан үзэв. Тус зөвлөл мөн CFE-ийн хэрэгжүүлж буй "Татварын төлөвлөлт дэх мэргэжлийн дүгнэлт-Бүх зөвлөхөд зориулсан ёс зүйн чанарын бар" төсөлд дүн шинжилгээ хийсэн.

Wednesday, December 28, 2022

Хувь хүний орлогын албан татварын хуулийн 2022 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн өөрчлөлт. 2023 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө

Хуулийн 14-р зүйл. Цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал - эрүүл мэндийн болон нийгмийн даатгалд төлсөн шимтгэлийг хасч татвар ногдуулна.

Хуулийн 18-р зүйл. Шууд бус орлогод - орлогын нийт дүнгээс татвар ногдуулна.

Хуулийн 21-р зүйл.      0-120 000 000                                               10%

                                           120 000 001-180 000 000           12 000 000  + 15%

                                           180 000 000 -аас дээш               21 000 000  + 20%

Хуулийн өөрчлөлт Татварын бодлого талаас шударга байдалтай илүү холбогдож байгаа. Орлогын албан татварын гол үүрэг орлого дахин хуваарилалт, нийгмийн олон зохицуулалт хийгддэг нь олон улсын практик. Жишээ нь: Австраль улсын хувь хүний орлогын албан татварын хувь хэмжээ нь иргэний нөхцөл байдлаас шалтгаалан 
  • Оршин суугчид
  • Гадаадын оршин суугчид
  • Хүүхдүүд
  • Амралтын үеийн ажилчид (Working holiday makers) гэсэн ангиллаар ялгаатай тогтоосон байна https://www.ato.gov.au/rates/individual-income-tax-rates/ үзнэ үү

АНУ-ын хувь хүний орлогын албан татварын хувь хэмжээ

  

Ер нь татварыг төлөхгүй байх талаас харвал гуйвуулах, буруутгах шалтгаан олон, бас энэ хандлага нь бүгд л ямар нэг урамшуулал (хөнгөлөлт, чөлөөлөлт)д хамрагдах гэсэн үзэл түгээмэл илэрдэг. Татварын бодлогын үүднээс аливаа урамшуулал нийгэм, эдийн засгийн нийтлэг эрх ашгийн тодорхой нэг зорилтыг хэрэгжүүлэхэд үйлчлэх учиртай гэдгийг бүх л түвшинд анхаарах хэрэгтэй юм. Татварын урамшуулалд хэт шүтэх нийгэм эдийн засгаа гажуудуулдаг сөрөг үр дагавартай болохыг бидний практик олон зүйлээр харуулсаар ирсэн



 Татварын бодлого гэж юу вэ?

Татварын бодлогод татварыг юунаас, хэрхэн, ямар хэмжээгээр, хэнд ногдуулах талаар улс төрөөс (засгийн газраас) боловсруулсан удирдамж багтдаг. Энэ нь микро эдийн засгийн болон макро эдийн засгийн аль алиныг агуулна. 

Татварын бодлого гэдэг нь нийгэм, эдийн засгийг тэнцвэртэй хөгжүүлэхэд чиглэсэн зохицуулалт, хяналтын болон санхүүгийн нөөцөө зайлшгүй оновчтойгоор бүрдүүлэх нэгдсэн удирдлага бүхий чиг баримтлал юм гэж өөрийн судалгааны ажилдаа тодорхойлолт өгсөн билээ.  

Дээрх 2 тодорхойлолтоос харахад татварын хуульд тусаж буй аливаа өөрчлөлт улс төрийн (засгийн газрын) бодлогын үр дагавар юм. Улс төрийн намаас татварын бодлогоо хэрхэн тодорхойлох вэ гэдэгт дараах зорилтуудад тулгуурлан эерэг сөрөг урсгалын тэнцвэрийг хангах гэдэг. Үүнд:
1. Үйлдвэрлэлийн тогтвортой өсөлтийг хангах, төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх (үйлдвэрлээ дэмжих гэвэл татвар бага байх, цаана нь төсвийн наад захын хэрэгцээгээ хангах)
2. Татварын тогтолцооны тэгш, шударга байх нөхцлийг бүрдүүлэх (ижил нөхцөл байдалд адил татвар төлөх - тэгш байдал, их орлоготой нь ихийг, бага орлоготой нь багыг - шударга байдал)
3. Улс орны эдийн засагт үр ашигт байдлыг механизмаар дэмжих (төвийг сахих бодлого - аль нэгийг онцгойлон хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөд хамруулахгүй байх)
4. Эдийн засаг нийгмийн хүрээнд таваигдаж буй зорилтуудаа хэрэгжүүлэх (Нийгэмд, эдийн засагт нийтийг хамрах тодорхой нэг зорилтыг хэрэгжүүлэхэд татварын урамшуулал/хөнгөлөлт, чөлөөлөлт/ыг чиглүүлэх, энэ нь тодорхой хугацаанд үйлчлэх)
5. Хууль даган мөрдөх энгийн хялбар татварын тогтолцоог бий болгох (татвар төлөх үүргээ хэрэгжүүлэх татварын орчин, хууль хэрэглээ тодорхой байх)

Цаашид та бүхэн Г.Алтанзаяа "Татвар" номноос уншина уу. https://legaldata.mn/book/view/119  



 

 
 

    

Thursday, April 21, 2011

Татварын зарчим- Монгол Улсын татварын тогтолцоо

Адам Смит 1776 онд “Ард түмний баялаг” номондоо татварын тогтолцооны үндсэн зарчмуудыг тодорхойлсон нь өнөөдрийн татварын онолын үндсэн суурь болсоор байна.

1. Татвар шударга, тэгш байх ёстой өөрөөр хэлбэл орсон орлоготой нь уялдах ёстой.
2. Төлөх татвар нь тодорхой байх ёстой, татвар төлөгчид тооцоолох болон төлөх хугацаа нь тохиромжтой байх ёстой.
3. Татвар нь төлөгдөхүйц байх ёстой.
4. Татвар нь үр ашигтай байх ёстой

Энэхүү зарчмууд нь Монгол Улсын татварын тогтолцоонд хэрхэн биелэлээ олж буйг хуулийн зохицуулалттай холбон авч үзье.
1. Татвар нь шударга, тэгш байх ёстой гэдгийг Татвар төлөгч нь Үндсэн хуулинд заасан “хуулиар ногдох албан татвараа тодорхойлж төлөх” гэсэн үндсэн үүргээ хэрэгжүүлэхэд тэгш хандах, шударгаар хэрэгжүүлэхийг хэлж байгаа гэж үзэж байна. Та ажил, үйлчилгээ эрхлэх буюу хөдөлмөр эрхлэн орлого олж буй бол хуулийн дагуу татвараа шударгаар төлөхийг, хувь хэмжээ, аливаа зохицуулалт нь бүгдэд тэгш үйлчлэх учиртай.

Монгол улсын татварын тогтолцоог шударга, тэгш байгаа гэж үзэж байна уу? гэвэл тийм гэж хариулах хүн хир олон байгаа бол?

Бүгдээрээ татвар төлөх үүргээ шударгаар хэрэгжүүлж байгаа юу гэвэл үгүй, үүнд юу нөлөөлж байгаа вэ? Учир нь:

- ТЕХ-ын 18.1.1: 30.1.11-р заалтуудын хэрэгжилтийг үнэлэх, хариуцлага хүлээлгэх механизм үгүй байгаа нь хэн дуртай нь тайлан гаргадаг, үнэн зөвийг тогтоох механизм байхгүй

- Хэн тайлан гаргах нь эзэнгүй, буруу гаргалаа гээд хариуцлага үгүй тогтолцоо үйлчилж байна.

- Татвараа төлөхөөс өөр аргагүй гэсэн төлөвшил үгүй, төлөхгүй байх, үгүй ядаж хамгийн багаар төлөх гэсэн хандлага давамгайлсан

- Х, алдагдалтай тайлагнал өссөөр байгаа нь зөвхөн үйлчилгээ сайжирснаар татварын тэгш, шударга харилцаа үүсэхгүй гэдгийг харуулж байгааг анхаарах цаг нь болжээ. Өөрөөр хэлбэл татварын албадлагын шинж нь хариуцлагыг чангатгахыг илэрхийлээд байгаа нь тодорхой.

2. Төлөх татвар нь тодорхой байх ёстой гэдэг нь би яагаад энэ татварыг төлөх ёстой, ямар хэмжээгээр, яаж төлөх, тайлагнах, бүртгэх нь тодорхой байх асуудал гэж ойлгож байна. Хуулинд тодорхой бус заалтууд байгаа нь хуулийг үнэгүйдүйлж байгааг анхааран өөрчлөх, шинэчлэх шаардлагатай юм. Тухайлбал: ХХОАТ-ын тухай хууль нь Үндсэн хуулинд заасан “хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх” гэсэн заалттай хамааралтай бөгөөд иргэний үндсэн үүргээ хэрэгжүүлэхтэй холбоотой нэг механизм нь юм. Гэтэл тухайн хуулийн тодорхой бус, зөрчилтэй заалтууд нь энэ харилцааг гажуудуулж байгаа болно. Төрийн зүгээс шийдвэрлэх олон асуудлыг энэ хуулиар иргэний үүрэгтэй нь холбох замаар нийгэмд шударга харилцааг тогтоох боломжтой.

Мөн НӨАТ-ын хууль, Орлогыг нь тухай бүр тодорхойлох боломжгүй ажил, үйлчилгээ хувиараа эрхлэгч хувь хүний орлогын албан татварын хууль, Үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварын хууль зэргийг шинэчлэх өөрчлөх, өв залгамжлал бэлэглэлийн албан татварын хуулийг батлан мөрдүүлэх шаардлагатай байгаа болно.

3. Татвар нь төлөгдөхүйц байх ёстой. Ямар тохиолдолд татвар төлөгдөхүйц байдалд хүрэх вэ? гэдэг асуулт гарна. Татварыг мөнгөөр төлнө. Тиймээс татвар ногдуулалтад мөнгөн суурьт зарчмыг баримталдаг нь олон улсын практик билээ. Монгол улсын татварын тогтолцоонд энэ зарчим хир хэрэгжиж байгаа бол? Үгүй гэж хэлж болноо. Тухайлбал: ААНОАТ-ын хуулиар татвар ногдуулалтыг аккруэл суурьт үндэслэх, НӨАТ-ын хуулиар борлуулалтдаа аккруэл, худалдан авалтдаа мөнгөн суурийг хэрэглэхээр заасан байгаа нь энэ зарчмын хэрэгжилт ямар байгааг харуулж байна. Энэ зарчмыг хэрэгжүүлэх нь татварын алба, татвар төлөгчид татвар төлөхөөс үүсэх маргаантай асуудлыг шийдвэрлэх бөгөөд татварын тайлангаар үүсэх өрийн үлдэгдэлгүй байх боломжтой юм. Татварын албаны ажлыг төлөвлөгөөний биелэлтээр бус харин ногдуулсан татварынхаа хэдэн хувийг хураан авсан вэ? гэдгээр үнэлэх боломжтой болох буюу илүү үр өгөөжтэй удирдлагын механизм болох учиртай ажээ.

4. Татвар нь үр ашигтай байх зарчмын хэрэгжилт ямар түвшинд байгаа вэ? гэдгийг авч үзвэл сайн үзүүлэлт гарах бол уу? Үр ашиг гэдэг нь татварын алба, татвар төлөгчийн аль алины хүрээнд яригдана. Татварын алба нь татварын орлогыг ямар хэмжээний зардлаар цуглуулж буй асуудал, харин татвар төлөгч нь татвар төлөгчийн үүргээ хүндрэл багатай хэрэгжүүлэх, татварын зардал нь бага байх асуудал билээ.

Татварын албаны үндсэн чиг үүрэг татварыг хураах, хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих тул татварын ногдол хийх үүргийг татвар төлөгч буюу мэргэшсэн зөвлөхөд бүрэн хариуцуулах замаар үйл ажиллагаагаа хөнгөвчлөх, үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэх нь татварын харилцааны үр ашигт байдлыг дээшлүүлэх ач холбогдолтой

Татварын хуулиудын шинэчлэл өөрчлөлт нь татварын үндсэн зарчмуудын шаардлагад нийцэх аваас нийгэм, эдийн засагт олон талын үр өгөөж гарна.

Friday, April 15, 2011

Татварын бүртгэл сурах бичиг



“Татварын бүртгэл” номыг татварын харилцаанд өөрийнхөө хууль ёсны эрх ашгаа хамгаалах, хуулийн дагуу татвараа төлж тайлагнах замаар үүргээ хэрэгжүүлэх, татварын эрсдлээс өөрийгөө хамгаалах, хуулийг хэрэгжүүлэх арга замд суралцах, түүнийг мэдэхийг хүссэн хэн бүхэнд зориулсан бүлгээ. Энэхүү Татварын бүртгэл нь ном нь шинэчлэн хэвлэгдсэн 4 дэх хэвлэл бөгөөд татвар ногдуулалтын хуулиудын хувьд тооцоолол, бүртгэл, тайлагналын ажлууд хийгдэх тул түүнийг хэрхэн хийх талаар жишээ тайлбартай, бодол хийгдсэн болно. 

Агуулга
       1-р бүлэг. Татварын бүртгэлийн үндсэн ухагдахуун          
       2-р бүлэг. Татварын тооцоолол                                           
       3-р бүлэг. Орлогын албан татварын бүртгэл           
       4-р бүлэг. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар                         
       5-р бүлэг. Хувь хүний орлогын албан татвар
       6-р бүлэг. Хөрөнгийн албан татварууд
       7-р бүлэг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар
       8-р бүлэг.  Онцгой албан татвар болон бусад хэрэглээний албан татвар
       9-р бүлэг. Гаалийн албан татвар
       10-р бүлэг. Хэрэглэгчийн төлбөр, хураамжууд
    11-р бүлэг. Нийгмийн даатгалын шимтгэл     

ТАТВАРЫН ИТГЭМЖЛЭГДСЭН НЯГТЛАН БОДОГЧДЫН ТОГТОЛЦООНЫ ТАЛААРХ ЖАЙКА-ГИЙН САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ

            2007 оны 07-р сарын 03
                                                                        Жайка-гийн татварын удирдлагыг бэхжүүлэх
                                                                                                            Төслийн баг
1. Тогтолцоог нэвтрүүлэх талаар
Татварын тогтоцоог бэхжүүлэх ЖАЙКА-гийн  судалгааны ажил 1998 оноос эхэлсэн бөгөөд, татварын орлогыг бүр­дүүлэх, татварын бай­цаагч­дын ёс зүйн түвшнийг дээшлүүлэхтэй хол­боо­тойгоор Японы татварын нягтлан бодогчдын тог­толцооны тухай танил­цуулж, нэвтрүүлэхийн ач холбогдлын талаар зөв­лөмж өгсөөр ирсэн. 2004 оноос эхлэн Татварын удирдлагыг бэхжүүлэх техникийн хамтын ажилла­гааны төслийн хүрээнд татварын итгэмжлэгдсэн нягтлан бодогч нарын тогтолцоог нэвтрүүлэхэд чиглэгдсэн ажлыг төслийн бүрэлдэхүүн хэсэгт оруу­лан хамтран ажиллаж байна. Өнөөдрийн байд­лаар  татварын итгэмж­лэгдсэн нягтлан бодогчдын нийгэмлэг байгуулагдаж, татварын итгэмжлэгдсэн нягтлан бодогчийн эрх авсан 100 орчим нягтлан бодогч бүртгэгдээд байна.  Герман, Хятад Солонгос зэрэг оронд  татварын итгэмжлэгдсэн нягтлан бодогч нарын тогтолцоог ашигладаг бөгөөд АНУ-д ч ЕА гэсэн ойролцоо үйл ажиллагаа явуулдаг тог­толцоо байдаг билээ.

Татварын мэргэшсэн зөвлөх, аудитын үйл ажиллагааны ялгаа

 “Аудитын хуулийн 3-р зүйлд ”Аудитын үйл ажиллагаа” гэж аудитын байгууллагаас гэрээний дагуу хуулийн этгээд, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч иргэний нягтлан бодох бүртгэлийн хөтлөлт, үйл ажиллагааны болон татварын тайланг хянаж дүгнэлт гаргах, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх хараат бус үйл ажиллагааг /Энэ заалтыг 2006 оны 1 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/;” хэлнэ гэж заасан.
“татварын мэргэшсэн зөвлөхийн үйл ажиллагаа” гэж эрх бүхий байгууллагаас авсан зөвшөөрлийн үндсэн дээр татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой асуудлаар эрхлэх үйл ажиллагааг ойлгоно.